Jakie warunki powinno spełniać miejsce przeznaczone na domowe studio fotograficzne?

Prędzej czy później każdy fotograf fotografujący przedmioty zaczyna snuć marzenia o własnym atelier. Całkiem sporo osób nie poprzestaje na tych marzeniach, ale po przeanalizowaniu warunków środowiskowych i finansowych dochodzą do wniosku, że marzenie to ma pewne szanse realizacji. Pierwszym krokiem na drodze do zorganizowania własnego studia fotograficznego jest wybór odpowiedniego miejsca w domu lub mieszkaniu. Są też tacy, którzy idą na całość i przy okazji zakupu mieszkania bądź budowy domu od razu myślą o tym, gdzie by zorganizować sobie wymarzoną przestrzeń do pracy nad zdjęciami. Jeżeli należycie do którejś z tych grup, to ten tekst jest dla Was.

Czy organizacja własnego studia jest trudna i kosztowna? Cóż, z całą pewnością nie jest zupełnie bezproblemowa i darmowa, lecz jednocześnie nie musi od razu zrujnować domowego budżetu. W praktyce trudniejsze niż samo zorganizowanie i wyposażenie studia często staje się wyznaczenie miejsca na ten cel i przygotowanie go do nowej roli.

Prawie każdy świeżo upieczony fotograf studyjny zaczyna organizację własnej przestrzeni roboczej od rozwiązań typu "no budget" realizowanych w tej samej przestrzeni, w której żyje na co dzień. To jednak bardzo szybko przestaje wystarczać – jemu – i zaczyna przeszkadzać – innym. (Fot. Iain Cuthbertson)

Aha, i jeszcze jedno: w tekście tym nie poruszamy jednej bardzo ważnej kwestii, ponieważ znajduje się ona zupełnie poza naszymi kompetencjami. Chodzi o negocjacje z pozostałymi domownikami dotyczące przejęcia kontroli nad naszym przyszłym "królestwem". Niestety w tej sprawie nic nie jesteśmy w stanie doradzić, jako że problem ma zdecydowanie indywidualny charakter. No, może poza przypomnieniem, że dyplomacja to głównie sztuka odnajdywania kompromisów.

Przede wszystkim określ dokładnie zakres tematyczny zdjęć

Organizacja miejsca na studio fotograficzne w pierwszej kolejności musi uwzględniać charakter wykonywanych zdjęć. Oczywiście można powiedzieć, że studio ma być uniwersalne – nadawać się do wykonywania zdjęć portretowych, produktowych, makro, być pracownią cyfrową itp. Tyle tylko, że taki wariant de facto wymaga od nas poświęcenia dużej ilości miejsca, a przy wyposażaniu również sporej gotówki. O wiele łatwiej jest zorganizować studio, gdy zakres jego wykorzystania nieco ograniczymy. W razie czego zawsze łatwiej będzie chwilowo przystosować studio stricte portretowe do sfotografowania partii książek, które ktoś chce wystawić na Allegro, zamiast próbować ścisnąć w jednym pomieszczeniu na stałe tło dla modelki i stanowisko do zdjęć bezcieniowych...

Adaptacja poddaszy i strychów na studio jest kłopotliwa z uwagi na nierównomierną wysokość pomieszczeń. Z drugiej strony, jeśli dobrze przemyślimy ich rozkład (np. umieszczając biurko z komputerem pod ścianą kolankową), a zakres interesujących nas tematów nie wymusza zapotrzebowania na ogromną przestrzeń (np. fotografujemy głównie martwą naturę, drobne przedmioty lub wykonujemy zdjęcia makro), to może się to nawet sprawdzić. (Fot. THOR)

Wiedząc, co zamierzamy fotografować w naszym studiu fotograficznym (a także w pewnym zakresie również w jaki sposób – co też może narzucić pewne wymagania w zakresie miejsca; na przykład zdjęcia produktowe przy oświetleniu ciągłym wymagać będą znacznie lepiej wyciemnionego wnętrza), możemy oszacować z grubsza ilość potrzebnego nam miejsca. Procedura jest dość prosta: bierzemy minimalną ilość miejsca potrzebną na fotografowane tematy (model razem z tłem, przedmiot razem ze stołem lub namiotem bezcieniowym itd.), odległość, w jakiej musimy stanąć, aby objąć kadrem obiekt przy wybranej ogniskowej (ale tak, żeby się jeszcze zmieścić za aparatem, a nie wciskać z całej siły w ścianę!), oraz miejsce na dwa statywy oświetleniowe wraz z lampami i softboksami (nawet jeśli nie korzystamy z softboksów, to z uwagi na swoje rozmiary są one świetnym punktem odniesienia). To będzie takie absolutne minimum, które w przypadku fotografii portretowej oznacza pomieszczenie o wymiarach 3×3 lub 3×4 metry. A jeszcze przydałaby się jakaś szafka na sprzęt, rekwizyty, może nawet biurko z komputerem...

Na sam koniec jedna bardzo ważna uwaga: choć w pewnych sytuacjach możliwe jest zorganizowanie studia fotograficznego nie w odrębnym pomieszczeniu, ale w miejscu, z którego korzystać będą też inni domownicy, to zdecydowanie odradzamy takie rozwiązanie. Prędzej czy później doprowadzi to do frustracji, konfliktów, a nawet konkretnych problemów – szczególnie jeżeli ktoś coś zniszczy i nikt nie weźmie za to na siebie odpowiedzialności. W takiej sytuacji już lepiej zrezygnować ze studia albo zorganizować je gdzieś indziej – na przykład na strychu, w garażu lub wynajętym lokalu.

Miejsca na studio fotograficzne nigdy zbyt wiele

Z poprzedniego rozdziału widać już chyba dobrze, że w kwestii miejsca nie będzie łatwo. No cóż, nikt nie powiedział, że będzie. Jeśli chodzi o komfortową pracę w studiu (szczególnie jeżeli od czasu do czasu będziemy chcieli pracować w zespole z asystentem, wizażystką lub jeszcze innymi osobami), to przestrzeń odgrywa zasadniczą rolę.

Szczególnie częstym błędem popełnianym przez osoby organizujące sobie domowe studio jest myślenie na zasadzie "zmieści się statyw z aparatem, statywy z lampami i krzesło dla modelki, więc jest dobrze". Jak jednak już wiemy z artykułu o roli dystansu pomiędzy źródłem światła a fotografowanym obiektem, to nie wystarczy. Fotograf musi mieć przestrzeń do działania, a model przestrzeń osobistą. Do tego we wszystkich typach fotografii tło oraz dystans między fotografem a tematem powinny być na tyle duże, aby temat dało się sfotografować niezależnie od tego, jakiej używamy ogniskowej. Pamiętajcie: przy dłuższych ogniskowych potrzebny jest większy dystans, a przy krótszych – większe tło (ew. przestrzeń wokół obiektu). Tym samym z 9 metrów kwadratowych w studiu-minimum szybko robi się 20–30 metrów kwadratowych w wariancie optimum.

W starych domach często można znaleźć nieużywane, całkiem duże pomieszczenia, które dałoby się zaadaptować na przestrzeń studyjną. Nie jest to łatwe i zawsze nieco kosztuje, ale z drugiej strony nikt nas przecież nie popędza. A satysfakcja z zamiany zrujnowanej graciarni w pełnoprawne atelier jest naprawdę ogromna. (Fot. Jason Faulkner)

Druga sprawa to wysokość pomieszczenia. W nowoczesnym budownictwie pomieszczenia są na ogół irytująco niskie (2,6 metra wysokości) i np. fotografowanie stojącej modelki światłem padającym z góry przysparza sporo problemów. Tutaj przewagę mają pomieszczenia w kamienicach (nawet 3,5–4 metry wysokości), garaże oraz hale fabryczne adaptowane na przestrzeń biurową i mieszkalną. Warto też pamiętać, że niektóre z form mocowania oświetlenia (np. pantografy) wymagają jeszcze więcej przestrzeni pionowej niż inne, a szczególnie lubiane akcesorium, jakim jest boom (długa tyczka z przeciwwagą na bardzo solidnym statywie) służący do wieszania lamp nawet pionowo nad fotografowanym obiektem, potrzebuje dodatkowego miejsca we wszystkich płaszczyznach.

Jeszcze trudniej będą mieli ci, którzy organizując studio, myślą poważnie o realizowaniu w nim zleceń komercyjnych. W takich przypadkach organizacja przestrzeni przestaje obejmować samą przestrzeń studyjną. Kluczowa staje się lokalizacja obszaru, do jakiego dostęp mają klienci. Bardzo ważne jest osobne wejście, zapewnienie jakiegoś miejsca do siedzenia dla klientów, magazynu na fotografowane przedmioty, garderoby/przebieralni dla modeli i koniecznie dostępu do toalety. Niesamowicie ważny może być nawet taki detal jak choćby to, czy studio mieści się na parterze, czy też prowadzą do niego schody, po których trzeba często nosić jakieś pudła.

Wykonanie zwykłego zdjęcia portretowego wymaga znacznie więcej miejsca, niż mogłoby się początkowo wydawać. Wszystko przez to, że aby uzyskać dobre oświetlenie modela, odpowiednio kontrolowane tło i twarz za zdjęciu pozbawioną zniekształceń geometrycznych, konieczne jest zachowanie pewnych odległości modela od tła, lamp i fotografa, a w wersji optymalnej również przestrzeń do niezależnego oświetlenia tła. (Fot. Terri Brown)

Kolory niewskazane, a jaskrawe barwy ścian i mebli w ogóle wykluczone

Kiedy już spełnimy wymagania związane z powierzchnią i kubaturą pomieszczenia, pozostaje nam przystosować nasze studio do stawianych mu wymagań. Dla wielu jest to najprzyjemniejszy etap pracy, ponieważ pozwala dopasować przestrzeń przeznaczoną na realizację pasji idealnie do własnych potrzeb. Trzeba tylko pamiętać o jednym: wszystko to, o czym tutaj piszemy, najlepiej zrobić, zanim studio powstanie, bo potem będzie o wiele trudniej.

Białe ściany, szare meble, typowo biurowy podwieszany sufit. Może nie wygląda to zbyt atrakcyjnie, ale w przypadku organizacji studia fotograficznego strona praktyczna jest ważniejsza niż szeroko pojęty klimat. Miejsce tego ostatniego jest na zdjęciach. (Fot. Ravenshoe Group)

Najważniejsza sprawa to kolorystyka ścian, sufitu i mebli w pomieszczeniu. Tu zasada jest bardzo prosta: kolory neutralne, ściany najlepiej ciemnoszare, a sufit biały, a wszystko (wraz z meblami) raczej matowe, niż błyszczące To zapobiegnie powstawaniu na zdjęciach zafarbów za sprawą odbić światła od kolorowych obiektów. Jeżeli takie odbicia będą nam potrzebne, możemy użyć odpowiednich ekranów (np. z tkanin rozpiętych na lekkich ramionach) – trudniejsze i ważniejsze jest jednak nie dopuścić do ich powstawania tam, gdzie nie są potrzebne.

Należy też pamiętać o oknach, ale lepiej ich nie zaklejać ani nie przesłaniać na stałe. Dobra szara roleta z bocznymi i dolnymi ramkami oraz wyłożoną od zewnątrz warstwą odblaskową robi doskonałą robotę i pozwala wpuścić nieco światła i powietrza, zawsze kiedy tylko chcemy. Pamiętajcie: zamknięte studio podczas sesji szybko robi się nieznośnie duszne.

Warto też zawczasu pomyśleć o podłodze i jeżeli jest na niej dywan, wykładzina dywanowa lub gołe panele, zastąpić je jednolitą wykładziną PCV. Pomoże to utrzymać czystość (przy wielu sesjach, zwłaszcza produktowych, kurz to prawdziwa zaraza), a także pozwoli zaznaczyć na podłodze miejsca, gdzie ma stać statyw z aparatem i sprzęt oświetleniowy. W wielu przypadkach taka precyzja jest bardzo ważna i przyspiesza przygotowania do sesji.

O czym warto pamiętać?

Najważniejsze sprawy związane z organizacją przestrzeni studyjnej mamy już omówione. Zostały jeszcze drobiazgi, o których warto pomyśleć, jeżeli chcemy, aby nasze studio weszło w skład naszej przestrzeni komfortu i abyśmy po prostu czuli się w nim dobrze i pracowali z przyjemnością. Niektóre z nich będą ważne w określonych typach fotografii, a inne mają bardziej uniwersalny charakter.

Po sesji zdjęciowej, której głównym elementem była zabawa cieczami i rozbryzgami, zawsze czeka nas później sporo sprzątania, podobnie jak w przypadku fotografii kulinarnej. Łatwy dostęp do wody i odpowiednich środków czystości pomoże nie tylko utrzymać w studiu porządek, ale też uchronić tła przed permanentnymi przebarwieniami. Pamiętajmy też, że niektóre płyny, jak np. wino czy soki, po wyschnięciu pozostawiają bardzo lepkie plamy. (Fot. Joni Räsänen)

Prąd – w nowoczesnym studiu prawie wszystko wymaga zasilania. Czasem (oświetlenie ciągłe) zapotrzebowanie to potrafi być znaczne, a korzystanie z rozdzielaczy podłączonych w "drzewko" to proszenie się o kłopoty. Do tego plączące się pod nogami kable (nie wolno dopuścić do sytuacji, w której ktoś się na nich potknie; przewody na pełnej długości powinny być przylepione do podłogi mocną taśmą, a najlepiej, by w ogóle były rozłożone wzdłuż ścian) to duży problem. Dlatego jeżeli tylko możemy, zadbajmy o założenie kilku dodatkowych gniazdek w strategicznych miejscach.

Dostęp do bieżącej wody i toalety – jeżeli w studiu jest zlew, to super. Jeżeli nie, to zadbajmy o to, aby z naszego pomieszczenia dało się szybko przejść do kuchni lub łazienki, bo jak się sami przekonamy, przed sesją i w jej trakcie stale będzie trzeba coś myć lub przecierać na mokro. W przypadku studiów wykorzystywanych do zleceń komercyjnych ważna jest też bliskość toalety i przenośny dystrybutor z wodą stojący gdzieś w rogu pomieszczenia. To samo dotyczy kosza na śmieci.

Umeblowanie – niektórzy lubią pracować wyłącznie w czterech ścianach, ale nawet oni doceniają możliwość schowania niepotrzebnych w danej chwili akcesoriów, aby nie walały się pod nogami. Szafka na aparat, filtry, obiektywy, akcesoria oświetleniowe, rekwizyty dla modela i wszelkie inne rzeczy to bardzo dobry pomysł. A najlepiej od razu tyle szafek, ile się nam zmieści.

Studio (również domowe) kojarzy się wielu osobom z przestrzenią kompletnie pustą – tylko oni, sprzęt fotograficzny i oświetleniowy, tło, ewentualnie biurko z komputerem. W praktyce na takie luksusowe warunki mogą sobie pozwolić tylko ci, którzy przy studiu mają dodatkowe pomieszczenie służące im za magazyn/składzik. (Fot. TranceMist)

I na koniec: jeżeli już mamy studio fotograficzne o odpowiedniej wielkości, to dobrze byłoby przenieść tam nasz warsztat cyfrowy, a więc komputer z całym oprzyrządowaniem. Nie tylko zwolni to miejsce w innej części domu/mieszkania (pozostali domownicy będą nam wdzięczni i może nawet wybaczą przejęcie całego pomieszczenia), ale też pozwoli połączyć wszystkie etapy pracy nad zdjęciami lub fotografować z wykorzystaniem technik tetheringu. Dobrze przygotowane studio jest też idealnym miejscem do obróbki zdjęć w programie graficznym.