Kurs fotografii. Jak to się zaczęło?

Myśląc o początkach fotografii, można mieć przed oczami romantyczną wizję, w której domorośli wynalazcy w zakamarkach swoich pracowni odkrywają nowe reakcje chemiczne i niczym alchemicy przekształcają nieuchwytne światło w wyjątkowo trwałe obrazy, które będą zdolne przeżyć ich samych. Z tą wizją współgra fakt, że gdy w 1839 roku Louis Jacques Mandé Daguerre (1787–1851) zaprezentował swoją technikę wykonywania zdjęć, nazwaną od jego nazwiska dagerotypią, stała się ona darem od narodu francuskiego dla całego świata. Umożliwiło to upowszechnienie i bardzo szybkie spopularyzowanie tej metody, ułatwiając jej poznawanie i udoskonalanie. Można by więc rzec, że fotografia działała w tamtym okresie na zasadach, jakie obecnie charakteryzują oprogramowanie GNU, czyli takie, do którego kodu źródłowego użytkownicy mają swobodny dostęp, mogąc go z łatwością przyswajać, analizować, modyfikować i rozwijać.

Oczywiście w przypadku XIX-wiecznej fotografii wizja przedstawiona w pierwszym akapicie nie do końca pokrywała się z rzeczywistością. Dostęp do ówczesnych technik był wszak zarezerwowany dla nielicznych. Jeżeli można było w tamtych czasach mówić o masowości tego medium, to nie w kontekście liczebności twórców, a raczej jego odbiorców. Entuzjaści, którzy chcieli zgłębić nowy wynalazek i zacząć samodzielne tworzenie zdjęć, musieli początkowo udać się do źródeł, co sprawiało, że w nabywaniu i szlifowaniu umiejętności fotograficznych najważniejszą rolę odgrywały relacje mistrz–uczeń. Sam Daguerre chętnie dzielił się swoim doświadczeniem, a wśród jego uczniów znalazł się m.in. Carl Ferdinand Stelzner, który uważany jest za jednego z pionierów fotografii portretowej.

Fot. Carl Ferdinand Stelzner

Początkowe postrzeganie fotografii jako rzemiosła spowodowało, że przez długi czas skupiano się jedynie na nauce techniki tworzenia zdjęć. O ile pierwsze podręczniki wyjaśniające proces powstawania fotografii pojawiły się stosunkowo szybko – w 1839 roku Noël Lerebours wydał jedną z pierwszych takich publikacji – o tyle na pionierskie dzieła odnoszące się do kwestii estetycznych, obejmujących kompozycję i oświetlenie, trzeba było poczekać aż do 1858 roku.

Walka o udowodnienie, że fotografia może służyć wyrażaniu ludzkich myśli i emocji, a nie być jedynie wiernym reprodukowaniem rzeczywistości, trwała jeszcze długo, jednakże w międzyczasie zaczęły pojawiać się formy zdobywania wiedzy na temat fotografii, ujęte także w kontekście innych dziedzin sztuki, czego przykładem jest kurs fotografii, taki jak np. organizowany od 1914 roku w Clarence H. White School of Photography, uwzględniający kompozycję i ekspresję.

Kolejnym krokiem milowym było rozpoczęcie w Bauhausie (uczelnia artystyczno-rzemieślnicza zlokalizowana w Niemczech) nauczania przez László Moholy-Nagya (1895–1946), który w ramach swoich zajęć prowadzonych od 1923 roku propagował fotografię eksperymentalną.

Poszczególne kursy fotograficzne, w szczególności te skupiające się stricte na technikaliach, były organizowane na całym świecie najczęściej w ramach lokalnych kół pasjonatów lub w studiach fotograficznych.

Kurs fotografii i związane z nim wielkie nazwiska

Historia fotografii zna wielu mistrzów, którzy dzielili się swoją wiedzą na tyle efektywnie, że wykreowali kolejne pokolenia genialnych fotografów. Jednym z pierwszych był Gustave Le Gray (1820–1884), który nauczał fotografii od 1841 roku. Jego kursy fotografii były na tyle skuteczne, że wśród jego uczniów znaleźli się Nadar (1820–1910), Maxime du Camp (1822–1894) czy Charles Nègre (1820–1880). Były to więc postacie, które wpłynęły na obecny kształt medium fotografii. Ponadto Le Gray wydawał liczne publikacje poświęcone technice.

Fot. Gustave Le Gray

Inną kultową postacią, która okazała się znakomitym i wpływowym nauczycielem, był Ansel Adams (1902–1984). Opracował on niezwykle ważny podręcznik Making a Photograph, w którym – podobnie jak w jego fotografii – istotne było łączenie perfekcji technicznej z wyczuciem estetycznym. Jednak najważniejszym momentem w jego dydaktycznej pracy stało się zatrudnienie go w 1945 roku przez California School of Fine Arts w celu założenia jednego z pierwszych wydziałów fotografii artystycznej w Stanach Zjednoczonych. Był to niezwykle ważny ośrodek edukacji, a kurs fotografii był prowadzony przez artystów takich jak m.in. Edward Weston czy Dorothea Lange.

Fot. Ansel Adams

Na kształt współczesnej fotografii ogromny wpływ miała tzw. szkoła düsseldorfska. Termin ten odnosi się do pokolenia fotografów studiujących na Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie pod okiem Bernda Bechera. Znany jest on głównie za sprawą jego wielkoformatowych fotografii realizowanych wraz z żoną Hillą, przedstawiających typologie obiektów przemysłowych i infrastruktury. Niewątpliwie Bernd Becher musiał mieć talent pedagogiczny i szczęście do zdolnych studentów, gdyż szkoła düsseldorfska ukształtowała artystów takich jak m.in. Thomas Struth, Thomas Ruff czy Andreas Gursky.